Bundan tam yüz yıl önce 1923 yılının 17 Şubat – 4 Mart günleri arasında tam bin 135 delege İzmir’de bir araya gelerek ülke ekonomisinin geleceğini tartıştı ve kararlar alındı. Alınan kararlar yaklaşık 30 yıl Türkiye’nin ekonomideki temel yol haritalarından biri oldu. (6.2.2023 Birgün) Kongre başkanı Kâzım Karabekir açış konuşmasında, “İktisat dediğimiz zaman şu üç maddeyi milletimizin, kendi vatanımızın iktisadiyati için temel biliyorum. Birincisi; insanlarımızı, hayvanlarımızı, istihsalatımızı hüsn-i muhafaza etmeliyiz. İkinci mühim esas; istihsalatımızı çoğaltmak, şimendiferlerimizi, vapurlarımızı, bilhassa yollarımızı yaparak taşraya sevk etmek, harice atıp para çekmektir. Üçüncü mesele pek mühimdir. Bu muhterem bacılarımıza, hanımlarımıza terettüp eder: Sarfiyat ve istihlaki azaltmak… Birçok aileler düğün yüzünden mahvolmuştur. Moda yüzünden bedbaht kalan aileler ise pek çoktur.” (Oktay Yenal, Cumhuriyet’in İktisat Tarihi, Türkiye İş Bankası, Kültür Yayınları, I. Baskı, Ekim 2010).
- Mustafa Kemal’in 17 Şubat 1923 İzmir İktisat Kongresi’ni Açış Nutku’ndan seçtiğimiz bazı düşünceleri şöyledir:
- Yeni Türkiya’mızı layık olduğu mertebeye ulaştırabilmek için, mutlaka iktisadıyatımıza birinci derecede ehemniyet vermek mecburiyetindeyiz.
- Kılıç ile fetihler yapanlar, sabanla fetihler yapanlara mağlup olmaya ve neticede mevkii terk etmeye mecburdurlar.
- Siyasi, askeri muzafferiyetler ne kadar büyük olursa olsunlar, iktisadi muzafferiyetler ile taçlandırılmazlarsa, husule gelen zaferler payidar olamaz, az zamanda söner.
- Dahil olduğumuz halk devrinin, milli devrin, milli tarihini dahi yazabilmek için kalemlerimiz sabanlar olacaktır. Halk devri iktisat devridir.
- Öyle bir iktisat devri ki, onda memleketimiz mamur olsun, milletimiz müreffeh olsun ve zengin olsun. Bu noktada bir felsefeyi size hatırlatayım: “EL Kanaatü Kenzi Lâyüfnâ. Kanaati, “Kendi lâyüfna” farz etmek, fakirliği fazilet bilmek felsefesine de iktisat devri artık son versin.
- Bu vatan, evlat ve torunlarımız için cennet yapılmaya layık, çok layık bir vatandır. İşte bu memleketi böyle mamure haline, cennet haline getirecek olan, iktisadi vasıtalar ve etkenler ve iktisadi faaliyettir. Dolayısıyla öyle bir iktisat devri lazımdır ki, artık milletimiz insanca yaşamasını bilsin, insanca yaşamasın neye bağlı olduğunu öğrensin ve o vasıtalara girişsin. Ve artık bu memleket böyle fakir ve bu millet hakir değil, belki memleketimize zengin memleketi, bu yeni Türkiya’nın adına çalışkanlar diyarı denilsin. Ve böyle bir devirde, en büyük makam, en büyük hak çalışkanlara ait olacaktır.
- Efendiler, yüksek heyetinizin bugün yapmış olduğu Türkiya İktisat Kongresi çok mühimdir, çok tarihidir. Nasıl ki, Erzurum Kongresi, Sivas Kongresi felaket noktasına gelmiş olan bu milleti kurtarmak hususunda Misakı Milli’nin ve Teşkilatı Esasiye Kanunu’nun ilk temel taşlarını tedarik hususunda etken olmuş, tesirli olmuş ve bundan dolayı tarihimizde, milli hayatımızda en kıymetli ve yüksek hatırayı kazanmış ise, kongreniz dahi milletin ve memleketin hayat ve hakiki kurtuluşunu temine vasıta olacak düsturun temel taşlarını ve esaslarını hazırlayıp ortaya koymak suretiyle, tarihte en büyük namı ve çok kıymetli bir hatırayı kazanacaktır. (Atatürk’ün Bütün Eserleri, Cilt: 15, Kaynak Yayınları, Dördüncü Basım, Ekim 2016).